Liturgia Mszy Świętej
W celebracji sakramentów całe zgromadzenie jest „liturgiem”, każdy według swojej funkcji, ale „w jedności Ducha”, który działa we wszystkich (KKK 1144).
I. OBRZĘDY WSTĘPNE
Wejście
Msza św. rozpoczyna się procesją kapłana i asystą, która po zgromadzeniu się wiernych wyrusza z zakrystii do prezbiterium. Rozróżniamy następujące formy wyjścia: proste, najkrótsza droga z zakrystii do prezbiterium, uroczysta procesja.
Pozdrowienie ołtarza
Po przyjściu do prezbiterium kapłan i asysta oddają cześć ołtarzowi przez głęboki pokłon, a gdy jest tabernakulum z Najśw. Sakramentem - przez przyklęknięcie. Następnie Celebrans, koncelebransi i diakoni całują ołtarz. Po ucałowaniu przewodniczący liturgii może okadzić ołtarz. Krzyż na ołtarzu okadza się przed okadzeniem ołtarza; jeżeli krzyż stoi za ołtarzem wolnostojącym okadza się go wtedy, kiedy przechodzi się przed nim.
Pozdrowienie zgromadzonego ludu
Po zakończeniu śpiewu na wejście kapłan i całe zgromadzenie czynią znak krzyża. Następnie kapłan pozdrawia wszystkich oznajmiając wspólnocie obecność Pana. Mszał zawiera pięć różnych pozdrowień - prostych bądź bardziej rozbudowanych biblijnie.
Wprowadzenie do liturgii
Krótkie wprowadzenie liturgiczne wygłasza kapłan lub inna osoba do tego wyznaczona. Jest to słowo wprowadzające w istotę Mszy św. i wezwanie do pełnego i świadomego uczestnictwa w liturgii.
Akt pokuty
Po wprowadzeniu kapłan wzywa do aktu pokuty. Składa się on z wezwania do chwili skupienia i ciszy, wspólnego wyznania win i prośby kapłana o odpuszczenie grzechów (absolucji). Akt pokuty posiada podwójny wymiar: pojednanie z Bogiem i pojednanie z ludźmi; gładzi on grzechy powszednie.
Formy aktu pokuty:
"Confiteor..." ("Spowiadam się...") - tzw. "spowiedź powszechna", - "Zmiłuj się nad nami, Panie!...", - "Panie... Chryste... Panie..." (wezwania do Chrystusa połączone ze słowami "Zmiłuj się..."), - pokropienie, tzn. asperges (stosowane w uroczystych mszach św.) Po wezwaniu kapłana "Niech się zmiłuje...", następuje śpiew "Panie zmiłuj się...". Nie wykonuje się go jeśli został użyty akt pokuty "Panie... Chryste... Panie..." i asperges.
Gloria – chwała na wysokości
Tak zwana doksologia wielka, czyli wysławianie chwały Boga. Jest to uroczysty hymn pochwalny z wczesnego okresu chrześcijaństwa przyjęty do Mszy św. jako uroczyste poszerzenie "Kyrie". Odmawiany we wszystkie niedziele (z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu i Adwentu), w uroczystości i święta i przy obchodach szczególnie uroczystych. Śpiewa go lub odmawia całe zgromadzenie wiernych, zaleca się, by był śpiewany.
Kolekta
Po hymnie "Chwała na wysokości Bogu" następuje modlitwa celebransa, którą kapłan kończy obrzędy wstępne Mszy Świętej. Modlitwa ta "zbiera" intencje modlitewne wiernych.
II. LITURGIA SŁOWA
- Pierwsze czytanie (msze niedzielne i świąteczne - trzy czytania: Stary Testament, Listy Apostolskie, Ewangelia. W okresie Wielkanocy zamiast czytania ze ST jest czytanie z Dziejów Apostolskich bądź z Apokalipsy św. Jana; dni powszednie - dwa czytania: Stary lub Nowy Testament, Ewangelia).
- Psalm responsoryjny (po I czytaniu następuje psalm responsoryjny. Jest on częścią liturgii słowa i stanowi odpowiedź wspólnoty wiernych na usłyszane słowo Boże. Zharmonizowany ściśle z poszczególnymi czytaniami może być błaganiem, hymnem pochwalnym czy rozważaniem usłyszanego tekstu. Przyczynia się przez to do aktualizacji danego tekstu Pisma Świętego, stanowiąc jakby pomost między czytaniami ST i NT).
- Drugie czytanie
- Aklamacja przed Ewangelią (po II czytaniu lub psalmie responsoryjnym (dni powszednie) następuje "Alleluja" lub inny śpiew zgodnie z okresem liturgicznym. Zasadniczo poza Wielkim Postem "Alleluja" śpiewa się przez cały rok. Po aklamacji następuje werset przed Ewangelią. Rozwinięciem w formie pieśni aklamacji "Alleluja" jest sekwencja. Następuje ona po II czytaniu, a przed aklamacją "Alleluja").
- Ewangelia
- Homilia (następuje po Ewangelii jako integralna część liturgii słowa. Słowo Boże i naukę Kościoła można głosić posługując się różnymi, odpowiadającymi danej sytuacji formami: - kazanie - nauka wiary na obrany temat, który rozwijamy; - homilia - objaśnienie tekstów biblijnych pod kątem egzegezy, obchodów liturgicznych, potrzeb ludzi uczestniczących w liturgii. Powinna być głoszona podczas Mszy św. niedzielnych i świątecznych, sprawowania sakramentów, dni powszednich Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego (zaleca się, aby była głoszona także w dni powszednie).
- Credo – wyznanie wiary (jest recytowane lub śpiewane przez wszystkich wiernych podczas Mszy Świętych w niedziele i uroczystości. Można je odmawiać także podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter. Credo następuje po kazaniu lub homilii. Jest to wyznanie wiary, będące odnowieniem i potwierdzeniem wyznania chrzcielnego).
- Modlitwa powszechna (jest odmawiana we Mszy św. na zakończenie liturgii słowa, przed rozpoczęciem liturgii eucharystycznej. Wierni modlą się we wszystkich ważnych i potrzebnych intencjach. Modlitwę powszechną rozpoczyna wezwaniem i kończy modlitwą końcową kapłan. Poszczególne wezwania może czytać lub śpiewać diakon albo inna osoba do tego wyznaczona).
III. LITURGIA EUCHARYSTYCZNA
Wprowadzenie
Skład liturgii eucharystycznej został tak ułożony, aby jego części odpowiadały tym słowom i czynnościom, jakie Chrystus wykonywał podczas Ostatniej Wieczerzy. Struktura liturgii eucharystycznej to trzy części, ściśle ze sobą połączone.
Pieśn na ofiarowanie
Następuje po modlitwie powszechnej i podkreśla ofiarniczy charakter kolejnej części liturgii Mszy Świętej.
- Przygotowanie darów (na początku liturgii eucharystycznej przynosi się do ołtarza dary, które staną się Ciałem i Krwią Chrystusa a więc chleb (hostię) wino i wodę. Zostają one przyniesione przez ministrantów lub wiernych (procesja) i złożone na ręce kapłana. Przygotowanie darów ma także inny wymiar. Tutaj wierni ofiarują siebie, swoje życie i swoje sprawy.
Po złożeniu darów kapłan przedstawia Bogu dary chleba przez modlitwę "Błogosławiony jesteś...". Następnie dokonuje zmieszania wina z wodą (5:1) mówiąc przy tym cicho "Przez to misterium wody i wina...". Ma to podwójny wymiar: ukazuje Bóstwo i człowieczeństwo Chrystusa, sprawia, że jesteśmy włączeni w Jego ofiarę. Po tym kapłan przedstawia Bogu dar wina, mówiąc "Błogosławiony jesteś...". Następnie celebrans, nieco pochylony, odmawia modlitwę "Przyjmij nas Panie...".
Teraz jeśli jest to przewidziane następuje okadzenie darów, ołtarza, celebransa, koncelebransów i wiernych. Okadzenia celebransa, koncelebransów i wiernych dokonuje diakon lub ktoś wyznaczony z asysty. Po okadzeniu następuje obmycie rąk (lavabo). Jest to symbol oczyszczenia z grzechów oraz czystość serca i rąk składających ofiarę).
Modlitwa nad darami
Następuje na wezwanie: "Módlmy się". Kończy przygotowanie darów. Poleca Bogu dary i modlitwy wiernych.
Modlitwa eucharystyczna
Wprowadzenie (stanowi centralną i kulminacyjną część całej akcji liturgicznej. Jest ona modlitwą uwielbienia i dziękczynienia, którą kapłan za przykładem Chrystusa wypowiada podczas liturgii eucharystycznej nad chlebem i winem, przez co następuje konsekracja darów i obchodzona jest pamiątka śmierci i zmartwychwstania Chrystusa).
Prefacja
Jest nie tylko wstępem do modlitwy eucharystycznej, ale jej częścią nadającą całej modlitwie ton "dziękczynienia i uświęcenia" jaką jest modlitwa eucharystyczna. Prefacja z zasady powinna być śpiewana.
Sanctus
Święty (aklamacja w ramach modlitwy eucharystycznej. Naśladuje wołanie Serafinów i poszerza je o wołanie "Hosanna". Dlatego tej aklamacji nie może zastąpić inna pieśń chwały, ani też nie powinien jej wykonywać zamiast wiernych chór; śpiewają ją wspólnie kapłan i zgromadzenie.
Modlitwa eucharystyczna
Jest to zanoszona do Ducha Świętego prośba o przeistoczenie darów i o uświęcenie przyjmujących je, wyrażona przez wyciągnięcie rąk.
Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracji (jest to wysławiające głoszenie wydarzenia Ostatniej Wieczerzy. Stanowi element centralny ME. Następuje tu moment, w którym Chrystus przemienia chleb i wino w Eucharystii w swoje ciało i krew. Jest podkreślony przez podniesienie darów. Słowa konsekracji są we wszystkich Modlitwach Eucharystycznych.
Wstęp do Modlitwy Pańskiej
Modlitwa Pańska
Obrzęd Pokoju
Modlitwa o pokój i znak pokoju stanowią wstęp do przyjęcia Komunii Świętej. Obrzęd pokoju rozpoczyna modlitwa, której pierwsza część jest zmienna zależnie od okresu liturgicznego, druga zaś stała ("Prosimy Cię nie zważaj..."
Komunia Święta
Następnie kapłan ukazuje wiernym Chleb eucharystyczny, który mają przyjąć w Komunii, zaprasza ich na ucztę Chrystusa i wspólnie z nimi wypowiada akt pokory "Panie nie jestem godzien...". Jeśli nie wykonuje się śpiewu na Komunię przed rozpoczęciem udzielania Komunii św. celebrans odczytuje antyfonę na Komunię.
Podczas udzielania Komunii Świętej śpiewa się pieśni na Komunię (charakter pieśni dostosowany być powinien do charakteru i wymowy czynności liturgicznej). Jeśli nie wykonuje się śpiewu na Komunię św., przed rozpoczęciem jej udzielania celebrans odczytuje antyfonę na Komunię. Komunia Święta jest najdoskonalszym wyrazem zjednoczenia człowieka z Bogiem na ziemi.
Dziękczynienie
Po zakończeniu rozdzielania Komunii, kapłan i wierni, stosownie do okoliczności przez pewien czas modlą się w skupieniu. Można również odśpiewać hymn, psalm lub inną pieśń uwielbienia.
IV. OBRZĘD ZAKOŃCZENIA
Pozdrowienie i błogosławieństwo kapłana
Kapłan (diakon) pozdrawia wiernych: "Pan z wami" a następnie udziela błogosławieństwa "Niech was błogosławi...".
Rozesłanie
Po błogosławieństwie następuje rozesłanie: "Idźcie w pokoju Chrystusa". Liturgię rozesłania poprzedzają ogłoszenia duszpasterskie. Jeśli bezpośrednio po tym ma miejsce jakiś inny obrzęd liturgiczny (pogrzeb, wystawienie, procesja) to błogosławieństwo i rozesłanie następują dopiero na końcu ostatniego obrzędu.
Pieśń na zakończenie
Mszę Świętą kończy pieśń na zakończenie. Może być odśpiewana odpowiednia antyfona.